Profesjonalny Coaching Zdrowia w diabetologii

W diabetologii często zadajemy pytanie: czego wciąż brak, skoro dysponujemy specjalistyczną opieką diabetologiczną, psychologiczną, edukacją, nowoczesnymi lekami przeciwcukrzycowymi, systemami do podawania insuliny i monitorowania glikemii we krwi. Czy profesjonalny Coaching Zdrowia wprowadzony do opieki diabetologicznej zmieniłoby losy tysiąca osób z cukrzycą?

Cukrzyca to choroba przewlekła, nieuleczalna i choć istnieje kilka jej rodzajów łączy je jeden aspekt: wysoki poziom cukru we krwi. Po usłyszeniu diagnozy pacjent otrzymuje wiele celów terapeutycznych i zdrowotnych. Mają one istotny wpływ na dotychczasowy styl życia. Obok prozdrowotnych zachowań, dochodzą nowe obowiązki związane z samokontrolą i samoregulacją. Biorąc pod uwagę, że jest to zwykle niechciana zmiana w życiu chorego, wywołuje u niego prawdziwy chaos. Potęguje on postawę: walcz lub uciekaj. Zwykle uciekaj.

Cukrzyca? Najczęstsza postawa – uciekaj

Pacjenci z cukrzycą to bardzo często osoby, o których można powiedzieć, że są doświadczone życiowo, z wieloma wyzwaniami i problemami. Mimo to dzielnie stawiają czoła wszelkim przeciwnościom i są gotowe do ich odpierania. Gdy pojawia się diagnoza, zwykle jest ona bardzo obciążająca dla psychiki człowieka. Stąd naturalna chęć do ucieczki. Obserwowane są etapy natury psychologicznej, które zaczynają się od:

• zaprzeczania
• potem gniewu
• smutku
• rezygnacji.

Następnie – przy odpowiedniej opiece psychologicznej i/lub coachingowej – pojawiają się:

• akceptacja
• życie w zgodzie ze sobą i z cukrzycą.

Choć czynności i umiejętności będące podstawą samokontroli i samoregulacji są stosunkowo proste i łatwe do nauki, to skupienie uwagi, regularność, determinacja, utrzymywanie motywacji na stałym poziomie stają się w wielu przypadkach nie do osiągnięcia przez wielu pacjentów.

Opieka psychologiczna i coachingowa

Nowoczesne leki, systemy do ich podawania, ciągły całodobowy monitoring glikemii, dostępność do wiedzy są niewystarczające. Bez zaangażowania natury psychologicznej kontrola cukrzycy staje się niedostateczna i prowadzi do przykrych konsekwencji, późnych powikłań, kalectwa a nawet utraty życia. Jak zatem uratować zdrowie i życie pacjentów? W moim przekonaniu konieczne staje się wsparcie psychologiczne: nie terapia, a profesjonalny Coaching Zdrowia.

Metoda profesjonalnego Coachingu Zdrowia w diabetologii pozyskuje wielu zwolenników na całym świecie. Jej skuteczność zawdzięcza metodologii coachingu zdrowia.

Rola lekarza kończy się po zarekomendowaniu odpowiednich leków i modelu samokontroli. Obowiązek pielęgniarki i edukatora kończy się po przekazaniu optymalnej wiedzy diabetologicznej. Rola psychologa czy terapeuty kończy się po przepracowaniu traum z dzieciństwa lub innego etapu życia. Rola coacha zdrowia zaczyna się, gdy pacjent podejmuje działania na rzecz sprawnego poukładania obowiązków życiowych z uwzględnieniem cukrzycy oraz nowych wyzwań, które pojawiają się regularnie w przyszłości chorego. Każda zmiana w życiu chorego wywołuje rozchwianie wyrównania metabolicznego. Praca z coachem zdrowia działa wspomagająco, wyciszająco, motywująco i wzmacniająco.

Coaching Zdrowia – badanie wśród osób z cukrzycą

Profesjonalny coaching zdrowia jako proces koncentruje się na pacjencie i zwiększa jego uważność na zarządzaniu, podejmowaniu decyzji zdrowotnych wobec swojego ciała i choroby. Pacjent ma możliwość zarządzania swoim potencjałem (zasobami i rezerwami) w dążeniu do poukładania nowego życia z chorobą. W ostatnim czasie przeprowadzono ciekawe badania z wykorzystaniem Coachingu Zdrowia u osób z cukrzycą typu 2 . Jedno z nich skupiło uwagę na skuteczności coachingu zdrowia w kontroli cukrzycy i poprawie stylu życia. Badanie było randomizowane, kontrolne, interwencyjne i trwało 6 miesięcy. Do badania zaproszono 114 pacjentów i podzielono ich na dwie grupy. Grupa interwencyjna obok zwykłej opieki została poddana procesowi Coachingu Zdrowia, a grupa kontrola otrzymała jedynie standardową opiekę.
Obserwowanymi zmiennymi było wyrównanie cukrzycy mierzone hemoglobiną HbA1c i stosowanie się do zaleceń zdrowej diety zalecanej osobom z cukrzycą. Wyniki badania były bardzo ciekawe. Okazało się, że grupa badanych, u których zastosowano proces Coachingu Zdrowia, uzyskała znaczącą redukcję hemoglobiny HbA1c, czyli wyrównanie metaboliczne cukrzycy, oraz poprawę zachowań zdrowotnych w kontekście optymalnej diety. Co ciekawe proces coachingu odbywał się indywidualnie przez 6 miesięcy, przy czym pierwsze spotkanie miało miejsce stacjonarnie, a następne telefonicznie. Świadczy to również o skuteczności procesu w formie online.

Wnioski z badania

Płynące z badań wnioski są bardzo inspirujące. Coaching Zdrowia u pacjentów z cukrzycą typu 2 może sprzyjać samokontroli i uzyskiwaniu wyrównania metabolicznego oraz zachowywaniu zasad zdrowego odżywiania. Potrzebne są dalsze badania nad Coachingiem Zdrowia z dowodami wyższej jakości. Więcej informacji dotyczących badania znajdują się pod linkiem Skuteczność coachingu zdrowotnego w kontroli cukrzycy i poprawie stylu życia: randomizowane badanie kontrolowane – PMC (nih.gov).

Proces Coachingu Zdrowia

Pierwszy etap procesu Coachingu Zdrowia u osoby chorej przewlekle najczęściej polega na:

• uświadomieniu sobie swoich wewnętrznych potrzeb
• rozpoznaniu swoich zachowań, zarówno tych zdrowych, jak i szkodliwych
• rozpoznaniu i nazwaniu swoich emocji
• określeniu celów terapeutycznych, a także zdrowotnych.

Chorzy często są obciążani wieloma celami jednocześnie, co wpływa na zagubienie i poczucie bezradności. Uporządkowanie ich i ustalenie priorytetów znacząco poprawia samopoczucie i wzmacnia wiarę we własne siły.

Od problemu do celu terapeutycznego

Wsłuchaj się w słowa klienta. Każda osoba z cukrzycą jest inna i posiada inny bagaż doświadczeń. Prowadzi również inny styl życia. Nie od razu możliwe są zmiany. Pracując jako coach z taką osobą, pozwól jej określić aktualne i realne możliwości. Stosowanie indywidualnego podejścia oraz wykorzystanie własnego doświadczenia w celu wsparcia klienta w dokonywaniu pożądanych zmian zdrowotnych jest kluczowe. Weź zatem pod uwagę możliwości coachee oraz przygotuj plan realizacji. Jednocześnie sporządzaj notatki w związku z zastosowanej wybranej techniki i jej skuteczności. Udzielaj regularnie asertywnej informacji zwrotnej, które mają na celu wzmocnienie motywacji i siły woli.
Problemy z realizacją celów terapeutycznych wynikają czasami z braku wystarczającej wiedzy, kompetencji i doświadczenia. Zatem pomoc Coacha Zdrowia w definiowaniu potrzeb i planu ich realizacji powoduje zwiększenie motywacji i działania.

Przeszkody w realizacji celów terapeutycznych

Czasami bywa, że wyrównanie metaboliczne cukrzycy i zachowania prozdrowotne są niemożliwe z powodu wewnętrznych przekonań i blokad oraz braku wiary we własne siły. Warto również skupić uwagę na niewłaściwych nawykach, które prowadzą do niezdrowych wyborów np. w odżywianiu, codziennej aktywności fizycznej oraz redukcji wewnętrznych napięć wywołanych przez emocje. Należy pamiętać, że podwyższony poziom hormonów stresu powoduje wzrost insulinooporności i hiperglikemię. Pomoc w opracowaniu schematu zamiany pętli szkodliwego nawyku na zdrowy może znacząco wpłynąć na zachowania prozdrowotne chorego.
Od momentu kiedy klient zaczyna rozumieć, że praca na poziomie mentalnym znacząco wpływa na funkcjonowanie ciała i wyrównanie metaboliczne cukrzycy, zaczyna bardziej angażować się i włączać w proces coachingu.

Podstawowe elementy zdrowego stylu życia

W ocenie zdrowego stylu życia w cukrzycy należą następujące elementy:

• odżywianie i umiejętność zarządzania spożywanymi pokarmami i stosowaniem odpowiednich dawek leków przeciwcukrzycowych
• monitorowanie glikemii za pomocą glukometru lub ciągłego monitorowania glikemii CGM
• regularna codzienna aktywność fizyczna
• utrzymywanie należnej masy ciała
• odpowiednie nawodnienie organizmu
• codzienna i regularna redukcja stresu i napięcia emocjonalnego
• dbanie o odpowiednią ilość snu
• regularne wzmacnianie układu odpornościowego
• utrzymywanie na stałym poziomie motywacji i energii do dbania o dobrostan fizyczny i psychiczny.

Przykładowe pytania z zakresu Coachingu Zdrowia

Pracując z osobami z cukrzycą, warto korzystać z następujących pytań. Dzięki nim klient będzie mógł uważniej przyjrzeć się swojej sytuacji i sam dokona kluczowych odkryć.

• Opowiedz, na ile jesteś zadowolony z aktualnego stanu zdrowia Twojego ciała fizycznego i samopoczucia?
• Co najbardziej motywuje cię do skupiania większej uwagi na zdrowiu?
• Wymień aktualne dobre nawyki zdrowotne sprzyjające Twojemu zdrowiu i wyrównaniu cukrzycy?
• Gdzie obecnie widzisz konieczność zmian?
• Jeśli zastosujesz wszystkie zaproponowane zmiany, jak będzie wyglądało Twoje życie?
• Jak Twój zdrowy styl życia wpłynie na twoich najbliższych?
• Gdyby była możliwość wprowadzenia pierwszej zdrowej zmiany w Twoim życiu, to co by to było?
• Czego potrzebujesz, aby już od jutra wprowadzić opisaną zmianę?
• Od kiedy zatem możesz zacząć?