Rynek pracy – trendy na najbliższych 5 lat

Rynek pracy – raport Światowego Forum Ekonomicznego

Co dwa lata publikowany jest raport Światowego Forum Ekonomicznego dotyczący przyszłości miejsc pracy. Analizuje on wpływ czwartej rewolucji przemysłowej na strukturę zatrudnienia. Pokazuje, jakie zawody i kompetencje są i będą najbardziej pożądane. Prognozy na rok 2023 i kolejne lata są korzystne dla Coachów.

Raport The Future of Jobs Report 2023 bada, jakie umiejętności i wiedza będą najbardziej pożądane na rynku pracy w ciągu najbliższych 5 lat. Jakie są i będą oczekiwania pracodawców? Jakie będą trendy społeczno-ekonomiczne i technologiczne? Zapewne te i podobne pytania stawia sobie wiele osób. Temat jest gorący zwłaszcza w ostatnim czasie, kiedy nasz świat opisywany jako VUCA, coraz częściej staje się światem BANI. VUCA to akronim, który po raz pierwszy został użyty w 1987 roku na uczelni United States Army. Oznacza on:

• Volatility, czyli zmienność Odnosi się m.in. do tempa zmian w różnych sektorach gospodarki, ale także społecznych i politycznych.
• Uncertainty, czyli  niepewność Jest coraz trudniej przewidzieć trendy i wydarzenia, warto więc przygotowywać się na różne (nawet najbardziej zaskakujące) scenariusze.
• Complexity, czyli  złożoność Zachodzące zmiany dotyczą zarówno różnych obszarów, jak i wielu czynników, które na nie wpływają, i zachodzących między nimi interakcji.
• Ambiguity, czyli niejednoznaczność Trudno jest przewidzieć, co się może wydarzyć, nawet jeśli posiadamy pewne dane. Wiele sytuacji i zdarzeń wymaga spojrzenia z szerszej perspektywy i nowych doświadczeń.

Dziś i jutro

Z kolei koncepcję BANI przedstawił pisarz i futurysta Jamais Cascio na wydarzeniu organizowanym przez Institute of The Future. Model VUCA opisuje bieżącą rzeczywistość, a Cascio zaproponował BANI, która ma być pomocna w zrozumieniu przyszłości. Akronim oznacza:

• Brittle, czyli kruchy Wszystko, co jest kruche może się zepsuć w każdym momencie. Chodzi o to, że np. upadek jednego elementu systemu powoduje zaburzenia i katastrofy w kolejnych obszarach. 
• Anxious, czyli niespokojny Życie w „kruchym” świecie sprawia, że tracimy poczucie bezpieczeństwa i stajemy się niespokojni. Jesteśmy też wystawieni na ogromną ilość różnego rodzaju bodźców, a także zalew informacji. To wszystko wyczerpuje.
• Non-linear, czyli nieliniowy Przyczyna i skutek nie są już możliwa do oszacowania z góry. W nieliniowym świecie nie widzimy wyraźnego i oczywistego związku między nimi.
• Incomprehensible, czyli niezrozumiały Nieliniowe skutki różnych działań i wydarzeń powodują, że coraz trudniej jest zrozumieć sytuację. Wymaga to od nas dalszych poszukiwań.

Rynek pracy – co nas czeka

Badania światowego rynku pracy prowadzi się od 2016 roku. Ich obecna, czwarta już edycja, ma jak dotąd najszerszy zakres. W badaniach wzięło udział 803 firm ze wszystkich regionów świata, które łącznie zatrudniają ponad 11,3 mln ludzi. Firmy te działają w 27 różnych branżach. Celem było zbadanie makrotrendów i trendów technologicznych, które te organizacje planują wdrożyć w latach 2023-2027.

Ponad 85% ankietowanych firm wprowadza nowe, przełomowe technologie. Także poszerzanie dostępu cyfrowego jest tym kierunkiem, który najprawdopodobniej będzie napędzać transformację w tych organizacjach. Postęp technologiczny, który dokonuje się poprzez wdrażanie pionierskich rozwiązań oraz większy dostęp do technologii cyfrowych, przyczyni się do wzrostu liczby miejsc pracy w ponad połowie ankietowanych przedsiębiorstw. Jednocześnie przewiduje się, że w jednej piątej firm zostaną zlikwidowane miejsca pracy. Trzema kluczowymi czynnikami, które za tym stoją, są:

• wolniejszy wzrost gospodarczy
• niedobory podaży i rosnące koszty nakładów
• rosnące koszty utrzymania konsumentów.

Ponad 75% firm zamierza wdrożyć nowoczesne technologie w ciągu najbliższych 5 lat (chodzi m.in. o korzystanie ze sztucznej inteligencji i przechowywanie danych w chmurze). Dane pokazują również wpływ cyfryzacji handlu. 86% ankietowanych organizacji planuje wprowadzać platformy i aplikacje cyfrowe. Handel elektroniczny uruchomi 75% firm. 
81% organizacji chce wdrożyć do 2027 roku technologie, które będą pomocne w szkoleniu i edukowaniu ich pracowników.

Najbardziej poszukiwanymi osobami na rynku pracy będą: analitycy dużych zbiorów danych, specjaliści zajmujący się zmianami klimatycznymi, jak również szyfrowanim i cyberbezpieczeństwem. Jednocześnie przewiduje się, że technologie rolnicze, platformy i aplikacje cyfrowe, handel elektroniczny oraz sztuczna inteligencja doprowadzą do zmian na rynku pracy. Jednak część firm, które wzięły udział w badaniu, myśli o stworzeniu miejsc pracy w innych obszarach i do nich zostaną przesunięci pracownicy. Strukturalna zmiana obejmie 23% obecnych miejsc pracy. 

Rynek pracy – człowiek vs. sztuczna inteligencja

Firmy wprowadzają automatyzację w wolniejszym tempie, niż przewidywano. Obecnie ok. 34% wszystkich zadań jest wykonywanych przez maszyny, a pozostałe 66% przez ludzi. Jednak przewiduje się, że do 2027 r. 42% zadań biznesowych zostanie zautomatyzowanych. Automatyzacja zadań będzie będzie wahać się od 35% (dotyczy to głównie spraw związanych z podejmowaniem decyzji) do 65% (przetwarzanie informacji i danych).

Przewiduje się, że sztuczna inteligencja zostanie wdrożona przez prawie 75% ankietowanych firm. Jaki to może mieć skutek dla zatrudnionych? Połowa firm, które planują wprowadzać AI, spodziewa się, że dzięki temu zostaną stworzone nowe miejsca pracy. Z kolei 25% tych organizacji zakłada redukcję zatrudnienia.

Rynek pracy – najbardziej poszukiwani specjaliści

Jeżeli weźmiemy pod uwagę te trendy, nie dziwi fakt, że na szczycie listy szybko rozwijających się zawodów znajdują się:

• specjaliści ds. sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego
• specjaliści ds. zrównoważonego rozwoju
• analitycy Business Intelligence
• analitycy bezpieczeństwa informacji
• inżynierowie zajmujący się energią odnawialną
• inżynierowie instalacji i systemów energii słonecznej.

Z kolei redukcja zatrudnienia będzie dotyczyła osób, które:

• wykonują prace biurowe i sekretarskie
• są kasjerami bankowymi i urzędnikami wykonującymi pokrewne zajęcia
• są urzędnikami usług pocztowych
• pracują w administracji
• są zatrudnieni w tradycyjnych rolach związanych z bezpieczeństwem, produkcją w fabrykach i handlem
• zajmują się wprowadzaniem danych, księgowością, księgowością i płacami.

Spodziewany jest również wzrost liczby zatrudnionych w takich obszarach jak:

• edukacja – będzie potrzebnych ok. 10% więcej nauczycieli kształcenia zawodowego oraz nauczycieli szkół wyższych, co doprowadzi do powstania 3 mln dodatkowych miejsc pracy
• rolnictwo – potrzebni będą zwłaszcza operatorzy sprzętu rolniczego. Ich liczba ma wzrosnąć o ok. 30%, co doprowadzi do powstania dodatkowych 3 mln miejsc pracy. 
• handel cyfrowy – tutaj przewiduje się wzrost liczby zatrudnionych o ok. 4 mln. Potrzebni będą m.in. specjaliści ds. handlu elektronicznego, specjaliści ds. transformacji cyfrowej oraz specjaliści ds. marketingu cyfrowego i strategii.

Rynek pracy – Top 10 kompetencji

Myślenie analityczne uważa się za podstawową umiejętność, którą powinni posiadać pracownicy. Tak deklaruje 9% firm biorących udział w badaniu.
Twórcze myślenie zajmuje drugie miejsce.
Znajomość technologii jest trzecią najbardziej pożądaną umiejętnością. 
Odporność, elastyczność i zwinność znajdują się na kolejnych pozycjach. Wszystkie trzy mają związek z poczuciem własnej skuteczności.
Motywacja i samoświadomość oraz ciekawość i uczenie się przez całe życie również plasują się wysoko w rankingu.
Niezawodność i dbałość o szczegóły zajęły siódme miejsce zaraz za znajomością technologii. 
Empatia i aktywne słuchanie (o aktywnym słuchaniu pisaliśmy tutaj i tutaj) oraz przywództwo i wpływ społeczny (a także kontrola jakości) uzupełniają listę Top 10 podstawowych umiejętności.

Dla coachów i trenerów umiejętności miękkich to dobra wiadomość. Top 10 podstawowych umiejętności pokazuje, że jak ważne jest rozwijanie ich. Tak więc coachowie będą potrzebni w firmach i organizacjach. Pracodawcy oczekują, by zatrudnione osoby miały umiejętności rozwiązywania złożonych problemów w miejscu pracy. Kreatywne myślenie zyskuje na znaczeniu nieco szybciej niż myślenie analityczne. Liczą się też umiejętności związane z poczuciem własnej skuteczności, myśleniem systemowym oraz zarządzaniem talentami. 

Szacuje się, że sześciu na dziesięciu pracowników do 2027 roku będzie potrzebowało szkoleń, ale obecnie tylko połowa pracowników ma dostęp do odpowiednich programów treningowych. Najwyższym priorytetem będą objęte szkolenia związane z rozwijaniem umiejętności myślenia analitycznego. Mają one stanowić średnio 10% inicjatyw szkoleniowych. Zaraz za nimi plasuje się rozwijanie kreatywnego myślenia. Będzie ono przedmiotem 8% działań związanych z podnoszeniem kwalifikacji. Szkolenie pracowników w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji i dużych zbiorów danych będą priorytetem w 42% ankietowanych firm. 

Pracodawcy planują także skupić się na rozwijaniu:

• umiejętności pracowników w zakresie przywództwa i wpływu społecznego (40% firm)
• sprężystość, elastyczność i zwinność (32%)
• ciekawości i uczenie się przez całe życie (30%). 

Rynek pracy – szkolenia to konieczność

48% firm wskazuje poprawę procesów rozwoju i awans talentów jako kluczową praktykę biznesową. 27% szkoleń przeprowadzą zewnętrzne firmy coachingowe i szkoleniowe. 23% przez wewnętrzne działy szkoleniowe i 16% przez pracodawców (staże sponsorowane). 

Firmy będą traktować priorytetowo:

• kobiety (79%)
• młodzież poniżej 25 roku życia (68%)
• osoby niepełnosprawne (51%) 
• osoby ze środowisk znajdujących się w niekorzystnej sytuacji religijnej, etnicznej lub rasowej (39%)
• pracowników w wieku powyżej 55 lat (36%)
• osoby identyfikujące się jako LGBTQI+ (35%)
• osoby o niskich dochodach (33%).

Te deklaracje potwierdzają już istniejące trendy. Dwie trzecie firm spodziewa się zwrotu ze szkoleń w ciągu roku od inwestycji. Korzyści płyną zarówno dla organizacji, jak i dla zatrudnionych w niej osób. Potwierdzają to statystyki – o korzyściach płynących ze szkoleń pracowników pisaliśmy tutaj.
Niezależnie od tego, czy przyjmiemy, że mamy czasy VUCA, czy BANI, dobrze jest poszerzać i rozwijać wachlarz swoich kompetencji. Warto to robić również na własną rękę. Nie zawsze przecież organizacja, w której pracujemy, zaproponuje nam szkolenie uszyte na miarę. Ucząc się i zdobywając nowe umiejętności, podnosimy swoją wartość rynkową. I chociaż może brzmieć to jak truizm, jest to dokładnie tym, czego rynek od nas oczekuje.

Źródło: Raport o przyszłości miejsc pracy 2023