Autonomia
Myśląc o krytycznym muśleniu wydaje się, że jego fundamentem jest autonomia. Autonomiczny
to z greckiego podmiot (autos) i prawo (nomos). W najprostszym ujęciu „autonomiczny” to tyle, co samorządny. To jest pojęcie niejednoznaczne. Oznacza bowiem np. zarówno prywatność, własną wolę, samostanowienie, zdolność do podejmowania indywidualnych wyborów, jak i niezależne rządy. „Czasem autonomię utożsamia się ze swobodą działania, suwerennością jednostki, wolnościąwoli i godnością; innym razem z integralnością moralną, indywidualnością,
niezależnością, odpowiedzialnością, samowiedzą czy akceptacją samego siebie;
jeszcze innym razem autonomię utożsamia się z krytyczną refleksją, wolnością
od zobowiązania, nieobecnością zewnętrznych przyczyn, znajomością własnych
interesów” (Dworkin, za: Łuków, 1988)
Coaching a krytyczne myślenie
Krytycznemu myśleniu zagraża wiele postaw,:
egocentryzm,
socjocentryzm,
paternalizm,
ograniczające przekonania czy
skłonność do myślenia indukcyjnego.
Kolejnym zagrożeniem jest afekt ojcowski. Co oznacza przywiązanie do swojego stanowiska, które utrudnia kwestionowanie status quo u siebie. Wydaje się natomiast, że nakazuje kwestionować status quo po drugiej stronie. Te i wiele innych zagrożeń sprawiają, że trudno być otwartym na myślenie krytyczne. W największym skrócie, na uczciwą ocenę faktów, w tym przede wszystkim u siebie.
Jedną z metod pracy z liderami jest coaching. Gdy rozważamy krytyczne myślenie, akurat coaching wydaje się trafny z dwóch powodów:
- Po pierwsze może uświadamiać klientowi jego pewnego rodzaju nieustępliwość i brak postawy otwartej na inne poglądy (coaching postawy).
- Po drugie może być metodą krytycznego dochodzenia z klientem do sedna jego problemu (coaching problemu).
W pierwszym przypadku pytania mogłyby uwzględniać następujące kwestie:
- Na ile decyzja była podjęta na podstawie wiary, a na ile wiedzy? (pytanie epistemologiczne)
- Na ile wystąpił afekt ojcowski? (trzymanie się założeń i chęć potwierdzania swojej tezy)
- Na ile w proces podejmowania decyzji były zaangażowane osoby inaczej myślące? Jeśli tak, to na ile zostały wysłuchane?
W drugim przypadku pytania mogłyby uwzględniać następujące kwestie:
- Na ile dana decyzja uwzględniała pojedyncze przypadki, a na ile szersze perspektywy, badania itp. (pytanie z hierarchii dowodów)
- Jak należałoby sprawdzić prawdziwość danej rzeczy? (pytanie epistemologiczne)
- Jak można uzasadnić pewność danego stanowiska? (pytanie epistemologiczne).
Bilbliografia
Baggini, J. i Fosl, P.S. (2010). Przybornik etyczny. Kompendium metod i pojęć etycznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax. Beauchamp, T.L. i Childress, J.F. (1996) Zasady etyki medycznej. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza. Brzeziński, T. (1985). Tradycyjne zasady deontologii lekarskiej. W: T. Kielanowski (red.), Etyka i deontologia lekarska. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Dworkin, G. (1988). The Theory and Practice of Autonomy, Cambridge University Press, Cambridge. Za: P. Łuków (2005). Granice zgody: autonomia zasad i dobro pacjenta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Gray, A. (2016). The 10 skills you need to thrive in the Fourth Industrial Revolution, https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-10-skills-you-need-to-thrive-in-the-fourth- industrial-revolution/ (10.10.2018).
Mill, J.S. (1959). O wolności. Warszawa: PWN.
Mill, J.S. (1959). O wolności. W: Utylitaryzm. O wolności. Warszawa: PWN.
Łuków, P. (2012). Moralność medycyny. O sztuce dobrego życia i o sztuce leczenia. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe Semper.
Łuków, P. (2005). Granice zgody: autonomia zasad i dobro pacjenta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Szawarski, Z. (1987). Rozmowy o etyce. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
