Po co coachowi kodeks etyczny?

Kodeks etyczny coacha

Etyka jest fundamentem profesjonalnego coachingu. By stać się uznaną profesją, coaching potrzebuje nie tylko ujednolicenia standardów zawodu, definicji czy akredytacji, lecz także jasnych założeń etycznych. Kodeks etyczny coacha jest w tym przypadku niezbędny.

Najwyższy standard usług dla klientów coachowie powinni budować na kilku czynnikach:

• rozwoju swojej wrażliwości i wiedzy etycznej
• nieustannemu jej poszerzaniu
• zaangażowaniu w tematykę etyki zawodowej.

W ostatnich latach wrosła popularność posiadania kodeksu etycznego przez różnego rodzaju grupy zawodowe, stowarzyszenia, organizacje, fundacje, a nawet firmy. Przedstawiciele różnych zawodów czy stowarzyszeń chcą mieć własny kodeks etyczny. Z jednej strony stanowi on bowiem element regulujący postępowanie pracowników, do którego łatwo się odwołać w sytuacjach spornych. Z drugiej strony jest źródłem prestiżu oraz pozytywnym wyróżnikiem spośród konkurencji.
Stowarzyszenia zrzeszające coachów działające w Polsce również posiadają kodeksy etyczne
i zobowiązują swoich członków do ich przestrzegania. A sam temat etyki w coachingu, dylematów etycznych oraz wrażliwości etycznej coacha jest coraz częściej poruszany wśród przedstawicieli tego zawodu w Polsce.

Etyka ogólna a etyka coacha

Każdy człowiek jest w stanie odpowiedzieć na pytanie, czy określony czyn jest dobry, czy zły. Jest on w stanie zakwalifikować go zgodnie ze swoimi przekonaniami. Wartościowanie czynów, sytuacji, a nawet ludzi przychodzi człowiekowi dosyć łatwo. Problem zaczyna się, gdy zostanie zadane pytanie o uzasadnienie takiej, a nie innej kwalifikacji czynu oraz gdy zostaną zestawione odpowiedzi na
to samo pytanie zadane różnym ludziom, nawet w obrębie tej samej społeczności.
Nie dość, że odpowiedzi mogą być różne, to ilość uzasadnień owych sądów również może być bogata. Dlatego właśnie ogólne zasady etyczne mogą być niewystarczające.
Patrick Williams, jeden z czołowych pionierów coachingu na świecie, twierdzi, że coaching wyewoluował z przynajmniej trzech obszarów:

• Z psychoterapii (szczególnie jej pozytywny i zorientowany na klienta odłam)
• Z konsultingu biznesowego i rozwoju organizacji
• Szkoleń rozwoju osobistego, dziś już światowej renomy, jak Erhard Seminars Training, Frank Covey Seminars, czy the Landmark Forum.

Poszukiwanie źródeł etyki zawodowej coachingu w tych właśnie obszarach wydaje się zatem uzasadnione. Dotyczy to szczególnie dwóch pierwszych form działalności – psychoterapii i konsultingu biznesowego. Jaka jest więc potrzeba istnienia osobnego kodeksu etycznego coacha?
Na czym polega specyfika zawodu coacha, że etyka ogólna lub etyka biznesu nie jest w tym zawodzie wystarczająca?
Magdalena Środa, podając za zwolennikami istnienia kodeksów etycznych argument na korzyść ich istnienia, stwierdza, że:

kodeksy powinny regulować zachowania w obrębie ważnych zawodów, to znaczy takich, które mają do czynienia z życiem ludzkim, zdrowiem lub z podstawowymi wartościami: wolnością, prawdą, godnością, własnością.

Takim właśnie zawodem jest coach.

Kodeks etyczny coacha – standardy

Coach pracuje z klientem na poziomie jego celów, a te wiążą się nierozerwanie z wartościami, godnością i tożsamością człowieka. Złożoność relacji coachingowej wymaga nie tylko dużej wiedzy etycznej w obszarze wykonywanego zawodu, ale przede wszystkim dużej samoświadomości standardów własnego postępowania. Dlatego świadome przyjęcie standardów etycznych w postaci kodeksu etycznego w praktyce coacha jest kluczowe, a nawet krytyczne.

Coach jest stosunkowo nowym zawodem, ale od samego początku jego profesjonalizacji widziano potrzebę ustandaryzowania postępowania zawodowego szczególnie pod kątem etyki. Obecnie praktycznie każda organizacja coachingowa posiada swój kodeks etyczny, według którego działają jej członkowie. W 2008 roku Światowa Konwencja Coachingu (GCC) potwierdziła, że etyka jest i powinna być jednym z głównych obszarów zainteresowania w organizacjach coachingowych zrzeszających coachów. Jednym ze znaczących ustaleń Konwencji było potwierdzenie, że:

• kodeks etyczny w pracy coacha ma zasadnicze znaczenie
• jest fundamentem coachingu jako zawodu
• konstytuuje ten zawód
• stanowi podstawę edukacji coacha i rozwoju jego kluczowych kompetencji.

Zasugerowano również stworzenie wspólnych elementów etycznych wywodzących się z istniejących już kodeksów etyki zawodowej coachów. Postulat ten spełnił GCMA (Global Coaching and Mentoring Alliance) w 2016 roku.

Oprócz oczywistych wartości, jakie niesie ze sobą istnienie Globalnego Kodeksu Etycznego, warto zwrócić uwagę, że zobowiązuje on coachów i mentorów do refleksji nad swoją pracą. Zobowiązuje również do regularnego korzystania z superwizji oraz do dyskutowania na temat dylematów etycznych w grupie superwizyjnej lub w gronie coachów. Wskazuje jednocześnie na najistotniejsze kwestie etyczne w tym zawodzie, takie jak:

• promocję zachowań etycznych w środowisku zawodowym
• budowanie wrażliwości etycznej coachów podczas kursów czy studiów przygotowujących do zawodu coacha, a także po jej zakończeniu.

Kodeks etyczny coacha jako zaproszenie do refleksji

Kodeks etyczny coacha ze swej natury obejmuje ograniczoną liczbę zachowań, opisanych jako pożądane, korzystne dla klientów i coachów lub zabronione. Nawet jego sukcesywne uzupełnianie nie sprawi, że będą w nim zawarte wszystkie możliwe zachowania i wybory, na jakie natknie się coach. Nie miałoby to zresztą sensu.
Kodeks etyczny wyznacza tylko ramy działania, w jakich członek danej organizacji coachingowej ma się poruszać, zostawia mu natomiast miejsce na własną refleksję etyczną. Jest oczywiste, że większość coachów zrzeszonych w ramach danej organizacji coachingowej działa zgodnie z kodeksem etycznym przyjętym przez tę organizację (Kodeksy etyczne coachów zrzeszonych w organizacjach:
Kodeks Etyczny Izba Coachingu, Kodeks Etyczny EMCC, Kodeks Etyczny ICF).
Wg kodeksu coachowie:

• nie przekraczają oni granic między relacją osobistą a profesjonalną
• nie zatajają prawdy przed klientami
• nie angażują się emocjonalnie w życie swoich klientów.

Co jednak ze sprawami tak subtelnymi, w których aż trudno rozpoznać granicę odpowiedzialności coacha. I które nie są wyraźnie rozstrzygnięte w kodeksie etycznym coacha? Jedną z takich spraw jest przekroczenie przez coacha swoich kompetencji. Coach, chcąc na przykład uzyskać intratny kontrakt, może złożyć klientowi obietnicę nierealnych efektów coachingu lub pokazać jako osiągalne cele leżące poza możliwościami coachee. Może także obiecać klientowi przed sesją, że zdarzy się coś, co niekoniecznie się zdarzy, a nawet co zdarzyć się nie może. Szczególnie że rozumienie coachingu i jego procesów u samych klientów jest na różnym poziomie, podobnie zresztą jak i oczekiwania względem niego.

Kodeks nie wyjaśnia wszystkich problemów

Ani kodeks, ani znajomość zasad etyki nie uchroni coacha przed dylematami. Stąd – jak twierdzą Brennan i Wildflower, autorzy „Etyki w coachingu”, tak ważne jest, aby coach zrozumiał, że:

„W zawodzie, w którym każde działanie podlega emocjonalnemu i moralnemu obramowaniu, bardzo trudno jest ustalić odpowiednie zachowania etyczne. Niemniej, jest to tym bardziej konieczne” (Brennan i Wildflower).

Z powyższego cytatu wynika, że istnienie kodeksu etycznego coacha może być nie tylko potrzebne, ale nawet konieczne. Wynika to zarówno z delikatniej materii samego coachingu, jak i z różnego poziomu wiedzy etycznej coachów i z różnej ich wrażliwości etycznej. Idąc dalej, można nawet stwierdzić, że sytuacja, w której coach zdaje sobie sprawę z dylematów w swoim zawodzie, jest wysoce pożądana. Świadczy bowiem o świadomości samego coacha, że coaching wymaga dużej wrażliwości i wiedzy etycznej, a tym samym potrzebuje sporej dozy dojrzałości i odpowiedzialności podejmowanej w codziennej praktyce.
Konieczność istnienia kodeksu etycznego coacha wynika z jeszcze jednej przesłanki. Coaching jest wolnym zawodem. Praca coacha z klientem jest objęta tajemnicą. To, co naprawdę dzieje się podczas sesji, wiedzą tylko coach i klient. Zachowanie coacha na takim poziomie nie może być kontrolowane czy sprawdzane pod kątem zgodności z wymaganiami prawa czy jakiejkolwiek innej regulacji. W każdej etycznie ważnej sytuacji coachingowej coach sam musi podejmować decyzje nie tylko z kategorii „jak nie szkodzić klientowi”. Ale przede wszystkim chodzi o kategorię: „jak najlepiej wyk
orzystać tę sytuację do osiągnięcia przez klienta jak najlepszych rezultatów” (Brennan i Wildflower). Promując najwyższe standardy w zawodzie coacha pisaliśmy na portalu o poufności, która jest jedną z głównych zasad coachingu. Coaching ma bowiem sens tylko wtedy, gdy w jego centrum stoi klient. Nie powinny tego zmieniać ani chęć zdobycia intratnego kontraktu, ani żadne inne powody, które wypaczają istotę coachingu. Z tego powodu, oprócz zawodowego kodeksu etycznego, w codziennej praktyce coachingowej niezmiernie ważny jest osobisty katalog wartości coacha. Mowa tu o wartościach, którymi kieruje się on na co dzień, nie tylko jako coach, ale także jako człowiek.

Refleksja na zakończenie

Coaching jest ważnym narzędziem rozwoju osobistego, którego popularność stale rośnie. Bezpośrednia praca z ludźmi w coachingu pokazuje, jak ważna jest rola etyki w pracy coacha. W tym zawodzie niezbędna jest dedykowana etyka zawodowa. Powinna ujednolicić poziom wiedzy etycznej coachów wykonujących różne zawody i wywodzących się z różnych środowisk. Istniejące kodeksy etyczne organizacji zrzeszających coachów mają na celu wyznaczenie najniższego możliwego poziomu zachowań etycznych w tej grupie zawodowej. Nie zwalniają jednak członków tych organizacji od:

• obowiązku permanentnego poszerzania swojej wiedzy etycznej
• podejmowania działań niwelujących ewentualne negatywne skutki konfliktów i dylematów etycznych pojawiających się w ich pracy.
  

Na temat Karty Zawodowej Coachingu, Mentoringu i Superwizji Coachów, Mentorów oraz Supervisorów oraz Zawodu Coacha, który jest rozpatrywany w Unii Europejskiej pisaliśmy tutaj.

ŻRÓDŁO: „Etyczne podstawy profesjonalnego coachingu. Po co coachom kodeks etyczny?”,
AUTORKA: Tatiana Krawczyńska-Zaucha Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
PUBLIKACJA W: COACHING REVIEW 6/2016 1/2016 (8) Przegląd coachingu